ANALIZA/ A po i kërkon Macron Europës një distancim nga SHBA-të pas vizitës së tij në Kinë?  

Në SHBA dhe në Europë reagimet jane te shumta pas intervistes te cilesuar si jo miqesore ndaj amerikaneve qe Emanuel Makron dha per shtypin francez pas kthimit nga vizita e tij disa ditore ne Kine.

Ne kete interviste qe po e perkthejme te plote ne pjesen e dyte te ketij shkrimi, ideja qendrore e mendimit strategjik “makronist” eshte kjo:

Ne kontekstin e trazirave tektonike qe po ndodhin ne bote, ne ate qe Makron e quan si nje “pershpejtim te historise » (drejt tragjikes), Europa nuk duhet te jete nje gur shahu, por te marre fatet e saja ne dore. Makron kerkon qe Europa – Fuqi te behet Poli i Trete ne fushen e marredhenieve nderkombetare ne menyre qe BE-ja te jete autonome karshi dy Poleve te Superfuqive, Shba-te nga njera ane, dhe Kina nga ana tjeter. Qe te arrihet kjo, Europes i nevojitet sipas presidentit francez nje autonomi strategjike per te mos u varur me nga askush as ne mbrojtje dhe as ne energji. Europa duhet te prodhoje me shume armatime dhe shume me shpejt e mos te bleje me armatime jashte BE-se. Po ashtu Europa e varfer ne hidrokarbure  qe dje varej nga Rusia dhe sot varet nga Shba-te dhe nga disa vende árabe, duhet te investoje masivisht ne energji berthamore dhe ne energji te gjelbert (hdrogjeni si zevendesues i gazit dhe naftes).

Po pse keto teza qe jane hedhur njehere po nga Makroni ne ate qe quhet fjalimi i Sorbones me 2018, riperseriten sot sapo Presidenti francez perfundoi viziten ne Kine?

Presidenti francez frikesohet se Shba-te po na çojne ne konflkit ekonomik ose dhe te armatosur me Kinen per shkak te Tajvanit. Nese ky konflikt shperthen se shpejti, Makron vlereson se Europa nuk do te kete kohen e nevojshme as per t’u armatosur dhe as per te arritur ne nje autonomi te plote ne fushen e energjise. Nje konflikt i ri ne kete moment,  do ta kthente detyrimisht Europen vassale te Shba-ve sepse nga Shba-te varen shume vende europiane si per mbrojtjen ashtu dhe per energjine. Presidenti francez duket keshtu sikur i thote Uashingtonit  nga njera ane, kujdes ne dosjen e Tajvanit sepse Franca dhe vende te tjera qe do te degjonin Francen nuk jane gati te ndjekin symbyllurazi amerikanet; dhe nga ana tjeter Makron duket sikur u thote europianeve, se nese nuk angazhohen ne rrugen e nje autonomie totale qe tani, neser do te gjenden te detyruar nga SHBA-te ne nje konflikt me Kinen, ne mos ushtarak patjeter ne nje konflikt tregtar, pasi Shba-te do t’u imponojne aleateve sanksione ndaj Kines. Por nje lufte tregtare me Kinen do te ishte po aq shkaterruese sa nje konflikt i armatosur sepse tregtia BE-Kine, peshon me shume se 800 miliard euro!  Ndaj fill pas kesaj interviste ku ai theksoi se Shba-te kane si prioritet numer nje vetem interesat e tyre, Makron kryen nje vizite shteterore ne Hollande me shume ministra ne delegacion (e para e ketij lloji qe prej gati nje çerek shekulli) sikur per t’i bindur hollandezet qe misherojne vendin me tregtues ne BE, se po vazhduam te ndjekim Shba-te ne konfliktin e tyre me Kinen, jane ne rradhe te pare vendet europiane me tregti shume te zhvilluar si Hollanda qe humbasin.  Makron e shtyn thirrjen e tij per pavaresi europiane karshi Shba-ve ne ate pike saqe ne interviste kembengul qe Europianet mos te jene te varur as nga ekstraterritorialiteti i dollarit (nje aluzion ndaj faktit qe Shba-te shpesh ndeshkojne firma euroipiane kur ato perdorin dollarin me shtete nen sanksione amerikane si eshte rasti me Iranin.)

Reagimet ne bote ndaj deklarateve te Makronit

Deklaratat e Makronit ne shtypin francez per nje Jo ndaj Shba-ve nese ato e terheqin Europen ne konlikt me Kinen, ngjane pak a shume me distancimin e Frances ndaj Shba-ve ne 2003 ne momentin e luftes ne Irak. Asaj kohe, kur Shirak i tha « jo » Bush-it, reagimet qene pro Frances ne vendet anti-amerikane dhe anti franceze ne Shba dhe ne vendet proamerikane. Para Makronit dhe Shirakut, ne vitet 60, ishte De Gol qe i pari u tregoi « limitet » amerikaneve ndonese vetem dy dekada me pare Amerika kishte çliruar Francen nga Hitleri. Me 1964, De Gol u be udheheqesi i pare i nje vendi anetar te Natos qe njohu Republiken popullore te Kines se Maos, kur amerikanet njihnin vetem Kinen e Çiang Kai-sheksit te strehuar ne Tajvan. Nje vit me pas, me 1965 De Gol u be edhe me radikal duke e nxjerre fare Francen nga strukturat e Natos  (por Franca qendroi ne aleance). Asaj kohe po ashtu, arsyeja ishte refuzimi i Frances qe Amerika te perdorte dollarin qe e shtypte vete ne shkembimet tregtare nderkohe qe vendeve te tjera u kerkohej ar.

Kina asaj kohe e mburri me tone superlative gjestin shume te rendesishem te De Golit sipas Maos ne njohjen e Kikes komuniste. Pa surpriza edhe kesaj here eshte shtypi kinez qe i ben levdata intervistes se Makronit qe tingellon per kinezet si nje qendrim anti-amerikan. E perdithsjma  e kontrolluar nga pushteti kinez « Global Times » e titullon editorialin e saj me fjalet « Vizita e Makronit ne Kine si domethenie e autonomise stratégjike”. Ne shkrim mund te lexohet se « Populli kinez e ka vlerësuar gjithmonë autonominë strategjike të Francës dhe frymën e pavarur diplomatike te saj në një peizazh ndërkombëtar në ndryshim. Në atë kohë, ish-presidenti francez Sharl De Gol përqafoi ndjekjen e një politike të jashtme të pavarur për të mbrojtur sovranitetin dhe interesat kombëtare të Francës. … Është e qartë për të gjithë se të qenit një vasal strategjik i Uashingtonit është një rrugë pa krye. Bërja e marrëdhënieve Kinë-Francë një urë për bashkëpunimin Kinë-BE është e dobishme për të dyja palët dhe për botën ».

Por pa surpriza po ashtu, edhe ne Shba, si ne kohen e jo–se se Shirakut kundra luftes ne irak, reagimet kane qene te ashpra ndaj deklaratave te Makronit. Mund te veçohen komentet e senatorit te Florides Marco Rubio, ish-kandidat republikan i primareve per president (rival i Donald Trump me 2016) qe deklaron : « Pas vizites në Kinë, Makron u tha gazetarëve se Europa duhet të krijojë distancë me SHBA dhe se nuk duhet t’i jape mbështetje Amerikës ne konfliktin me Kinen ne dosjen e Tajvanit . Na duhet të dimë nëse Makron flet ne emer te Makronit, apo nëse ai flet ne emer te Europës. Duhet ta dimë sa me shpejt, sepse Kina është shumë e gezuar me deklaratat e Makronit » . Po ne Shba, disidenti rus Gari Kasparov ish kampion i shahut qe ka gjetur aty azil deklaron po ashtu : « Nje Makron patetik si zakonisht. Europa është në luftë sot pikërisht per arsye te kunderta, sepse nuk deshi te implikohej ne krizën qe provokoi Rusia, kur Vladimir Putini pushtoi me 2014 Krimene. Europa duhet te qendroje ne krah te shba-ve perballe Kines », sipas Kasparovit. Nje deputet estonian qe kryeson komisionin parlamentar te puneve te jashtme  po ashtu pyet publikisht «  Perse keshtu president Makron, perse ? Europa duhet te qendroje ne krah te Shba-ve per te ekuilibruar fuqine kineze »…

Ne menyre qe gjithekush te krijoje vete opinion e tij, nese Makron eshte vertete « anti-amerikan », apo thjesht nje pro-europian i vendosur, ja intervista e tij e plote.

Intervista e plote e Makronit per shtypin francez 

Gazeta “Les Echos”:  Pas dialogut tuaj me Presidentin Xi Jinping, çfarë mund të presim realisht nga Kina për Ukrainën?

Makron : Mendoj se Kina bën të njëjtin vëzhgim si ne, domethënë qe opsioni sot qe kane zgjedhur te dyja palet është vetem i llojit ushtarak. Ukrainasit po rezistojnë dhe ne po i ndihmojmë. Nuk ka ardhur koha e negociatave, megjithese ne duhet t’i pergatisim duke reflektuar mbi permbajtjen e tyre. Ky është qëllimi i këtij dialogu me Kinën: konsolidimi i qasjeve të përbashkëta. Se pari,  dakordesi mbi respektimin e parimeve te Kartës së Kombeve të Bashkuara. Se dyti, dakordesi pa asnje ekuivok se nuk luhet me armen berthamore. i takon Kinës që të nxjerrë konkluzionet e duhura pas vendimit te Presidentit Putin per instaluar armë bërthamore në Bjellorusi vetem pak ditë pasi mori zotimin karshi Kines për të mos bere manovra te tilla. Se treti, ajo qe na bashkon pikepamjet me Kinen eshte qendrimi shumë i qartë për respektimin e te drejtës humanitare ne mbrojtje te fëmijëve. Dhe katër: vullneti i perbashket për një paqe të negociuar dhe të qëndrueshme. Vërej se presidenti Xi Jinping foli për nevojen e nje arkitekture europiane të sigurisë. Por nuk mund të ketë arkitekturë europiane të sigurisë për sa kohë ka vende të pushtuara në Evropë ose konflikte të ngrira. Pra, shihni se nga e gjitha kjo del një matricë e përbashkët. A është Ukraina një prioritet për diplomacinë kineze? Ndoshta jo. Por ky dialog me Kinen bën të mundur qe te relativizohen komentet e atyre qe pretendojne se Kina po tregon shume tolerance me Rusinë.

Gazeta “Les Echos”:  Kinezët duke qenë të obseduar nga nje konfrontim me Shtetet e Bashkuara, veçanërisht në dosjen e Tajvanit, a nuk ka nje tendence tek ta ta shohin Evropën si gur shahu ne lojen midis dy blloqeve?

Makron : Si europianë, prioriteti ynë është uniteti ynë. Ka qenë gjitjhmone prioriteti im . Ne po i tregojmë Kinës se jemi të bashkuar si Europiane dhe ky është mesazhi  i kësaj vizite qe e bera të përbashkët me Presidenten e Komisionit Ursula von der Leyen. Te Kinezët prioriteti kryesor eshte teresia e tyra territoriale. Ne kete pikepamje Tajvani perben per ta nje shqetesim madhor. Është e rëndësishme të kuptojmë se si ata arsyetojnë. Pyetja që na shtrohet ne europianëve është si vijon: a kemi ne interes që tema e Tajvanit të përshpejtohet dhe te vije ne rend te dites ? Jo !  Gjëja më e keqe do të ishte të mendonim se ne europianët duhet të kenaqemi nga pozitat ku ndjekim ritmin e nje situate qe s’e kemi provokuar dhe te detyrohemi keshtu t’i përshtatemi edhe ritmit amerikan edhe një reagimi të tepruar kinez. Pse duhet të ecim me ritmin e zgjedhur nga të tjerët? Në një moment, ne duhet t’i bëjmë vetes pyetjen se cili eshte interesii jone si europiane ? Ne nuk e dime se  me cfare tempoje dëshiron të avancoje vetë Kina ne dosjen e tajvanit? A dëshiron ajo të ketë një qasje sulmuese dhe agresive? Rreziku është ai i një strategjie vetëpërmbushëse qe ndodh  sepse e perserisim qe do te ndodhe. Ndaj ne europianët duhet të zgjohemi. Prioriteti ynë nuk është të përshtatim axhendën tone me ate te të tjerëve në të gjitha rajonet e botës.

Kurthi për Europën do të ishte që ne momentin kur po arrijme te kristalizojme nje pozicionim tonin strategjik, ne momentin kur Europa është më autonome strategjikisht tani se c’qe para Covid-it, ajo të kapet shah mat ne nje shperberje të botës dhe ne kriza që nuk do të ishin per fajin tone. Nëse ka nje përshpejtim te axhendas se konfliktit ne gjirin e Duopolit (amerikano-kinez), ne nuk do të kemi as kohën e mjaftueshme dhe as mjetet e duhura për të financuar autonominë tonë strategjike. Ne nje situate e tille do te shnderroheshim ne  vasalë, ndërsa po te kishim edhe disa vite kohe te pergatiteshim ne mund të behemi Poli i tretë i botes.

Gazeta “Les Echos”:  Tani që një numër në rritje i vendeve evropiane po i drejtohen më shumë se kurrë Shteteve të Bashkuara për të garantuar sigurinë e tyre, a ka ende ndonjë kuptim kjo autonomi strategjike evropiane?

Makron : Sigurisht ! Por ky është paradoksi i madh i situatës aktuale. Që nga fjalimi i Sorbonës për këtë temë qe kam mbajtur pesë vjet më parë, pothuajse gjithçka është bërë per te shkuar drejt autonomise strategike europiane. Ne kemi fituar pikesepari betejën ideologjike, nëse perdor nje terminologji te Gramshit. Pesë vite më parë thuhej se nuk ekzistonte sovraniteti europian. Kur flisja  per komponentët ne industrine e telekomunikacioneve, pakkujt i interesonte kjo. Por pas fjalimit te Sorbones, filluam t’ua benim te qarte vendeve jashtë Europës se per ne kjo teme e telekomunikacioneve perbente një çështje madhore te sovranitetit dhe se do të ndermerrnim miratimin e teksteve për ta rregulluar këtë situate, gjë që e bëmë në vitin 2018. Te pakten per Francen unë vërej se pjesa e furnizuesve jo europianë të pajisjeve të telekomunikacionit ka rënë mjaft ndjeshëm, gjë që nuk është rasti për të gjithë fqinjët tanë.

Ne kemi promovuar po ashtu  idenë e një mbrojtjeje europiane, ashtu si dhe idene qe Europa gjate Kovidit te ishte më e bashkuar per t’i dhene borxhe te brendshme vendeve anetare pa u varur nga jashte. Pesë vjet më parë, autonomia strategjike ishte një utopi. Sot të gjithë po flasin për të. Është një ndryshim i madh. Jemi pajisur me instrumente për politikën e mbrojtjes dhe atë industriale. Ka pasur shumë përparime: Chips Act, Net Zero Industry Act, Critical Raë Material Act, këto tekste europiane janë si themele të autonomisë sonë strategjike. Kemi filluar të krijojmë fabrika për bateri, komponentë per energjine nga hidrogjeni dhe per elektronikë. Dhe ne jemi pajisur me instrumente per mbrojtjen tone që ishin krejtësisht në kundërshtim me ideologjinë dominuese ne Europe  vetëm tre-katër vjet më parë! Tani kemi per mbrojte shumë efektive.

Aty ku duhet të jemi veçanërisht vigjilentë ne kete moment është se lufta në Ukrainë po përshpejton kërkesën për armatime . Por industria europiane e mbrojtjes nuk arrin t’i plotësoje të gjitha nevojat dhe kjo industri eshte shumë e fragmentuar. Kjo ka bere që disa vende te BE-se t’u drejtohen furnizuesve amerikanë apo edhe aziatikë per furnizime ushtarake. Përballë këtij realiteti, neve na duhet të rritemi. Autonomia strategjike duhet të jetë beteja Europës. Ne nuk duam të varemi nga të tjerët për çështje kritike. Ditën që nuk ke më zgjidhje as ne fushen e energjisë, as ne fushen e  mbrojtjes, as ne fushen e rrjeteve sociale, as ne fushen e inteligjencës artificiale sepse nuk kemi  investuar ne infrastrukturat e ketyre fushave, atehere historia te nxjerr per nje kohe nga loja.

Gazeta “Les Echos”:  Disa mund të thonë se Europa sot eshte më shumë franko-gjermane sesa polake per shembull…

Makron : Nuk do ta thosha këtë. Ne kemi krijuar një fond europian për te prodhuar raketa dhe municione me 2 miliardë euro, nje fond vetem per pajisje europiane. Por është e qartë se ne kemi nevojë qe industria europiane e armatimeve te prodhoje më shpejt. Veçse kapacitetet tona prodhuese kane arritur ne maksimum. Nese historia me konflikte po përshpejtohet siç po ndodh ne kete moment, eshte e qarte se duhet të ketë edhe një përshpejtim paralel të ekonomisë europiane të luftës. Ne nuk po prodhojmë arme as mjaftueshëm as shpejt. Rezultati, ju po e shikoni polakët vete po detyrohen të blejnë pajisje ushtarake koreane…

Por te mbetemi pozitiv, pasi nga pikëpamja doktrinare, juridike dhe politike, mendoj se kurrë nuk ka pasur një përshpejtim të tillë të konceptit te Europës si fuqi. Ne hodhëm bazat para krizës se Kovidit dhe pati një mirekuptim të jashtëzakonshëm franko-gjerman gjatë pandemisë, qe u konkretizua me një progres shumë të fortë ne Europe në aspektin e solidaritetit financiar dhe buxhetor. Po ashtu ne riaktivizuam formatin e partneritetit te “Ëeimar”-it me Gjermaninë dhe Poloninë. Sot është i nevojshem nje përshpejtim i zbatimit te strategjive tona  në nivel ushtarak, teknologjik, energjetik dhe financiar për të rritur sa me shpejt tek autonomina jone reale europiane.

Gazeta “Les Echos”:  Paradoksi është se edhe pesha e Shba-ve në Europë ne kete moment eshte më e madhe se kurrë…

Makron : Sigurisht që e kemi rritur varësinë tonë ndaj Shteteve të Bashkuara në fushën e energjisë, por në një logjikë diversifikimi, sepse ishim shumë të varur nga gazi rus. Sot është fakt që ne jemi më të varur nga Shtetet e Bashkuara, Katari dhe të tjerët. Por ky diversifikim ishte i nevojshëm.

Tek nocioni i peshes se amerikaneve ne Europe duhet pare po ashtu dhe forca e inercise nga kaluara. Për një kohë të gjatë Europa nuk e ka perfillur konceptin e autonomise strategjike për të cilën unë po luftoj. Sot beteja ideologjike dhe konceptuale ne kete drejtim konsiderohet si e fituar. Ka sigurisht një kosto te larte financiare te jesh autonom. Kete e pame dhe ne sfiden për riindustrializimin e Frances ne vitet e fiundit. : fituam betejën ideologjike, bëmë reformat qe nevojiteshin, ato janë të vështira, por po fillojmë të shohim rezultatet. Sigurisht dhe ne France kjo politike e re e riindustrializimit po na kushton financiarisht sepse paguajme per kostot e ngelizhences tone gjate njëzet viteve te fundit. Kjo është politika! Duhet kohë. Duhet durim. Por me këtë çmim ndryshojnë mentalitetet.

Gazeta “Les Echos”:  Fakti mbetet që Shtetet e Bashkuara po zhvillojnë një politikë me Aktin e Reduktimit të Inflacionit (IRA) që ju vetë e keni cilësuar si agresiv ndaj Europes

Makron : Kur shkova në Uashington dhjetorin e kaluar, ua thashe hapur qe nuk isha dakord, madje u kritikova se e bëjr këtë në mënyrë agresive. Por Europa reagoi dhe para përfundimit të tremujorit të parë të vitit 2023, në tre muaj, miratuam  tre tekste evropiane. Ne do të kemi IRA-n tonë europiane per te luftuar inflacionin duke mbrojtur interesat tona siç e bene amerikanet me Aktin e tyre. Të veprosh me një shpejtësi të tillë ne Europe siç e beme ne kete dosje është një revolucion i vogël.

Çelësi për më pak varësi nga amerikanët qëndron para së gjithash në forcimin e industrisë sonë të mbrojtjes, dhe per kete na duhen  standarde te përbashkëta ndermjet industrive europiane te mbrojtjes. Ne të gjithë investojmë shumë para, por nuk mund të kemi ne Europe dhjetë herë më shumë standarde se amerikanët! Po ashtu na duhet te përshpejtojme perpjekjet ne fushen e energjise bërthamore dhe të rinovueshme në Europë. Kontinenti ynë nuk ka pasuri nentokesore ne lëndë djegëse fosile. Ekziston një lidhje midis nevojes se riindustrializimit, te respektimit te ambjentit dhe sovranitetit. Është e njëjta betejë. Beteja per energji bërthamore, per burimeve energjie të rinovueshme dhe per kursime ne konsumin e energjisë ne Europe. Kjo do të jetë beteja e dhjetë deri në pesëmbëdhjetë viteve të ardhshme. Autonomi strategjike europiane do të thotë  se vertete kemi pikëpamje të ngjashme me Shtetet e Bashkuara, por në dosjet e nxehta atuale si ajo e Ukrainës, ajo e marrëdhënieve me Kinën apo ne raste vendosje sanksionesh, ne kemi një strategji tonen europiane. Ne nuk duam të hyjmë në një logjikë blloqesh. Përkundrazi, ne duhet të kujdesemi per nje model europian me sa me pak risqe, nje model qe na ben të mos varemi nga të tjerët, nje model qe promovon kudo që është e mundur vlerat dhe interesat tona.

Do te ishte paradoksale  që ne momentin kur hedhim themelet e nje autonomie reale strategjike europiane, do te na duhej të ndjekim politikën amerikane me një lloj refleksi paniku. Betejat per europen sot konsistojnë nga njëra anë në përshpejtimin e autonomisë sonë strategjike dhe nga ana tjetër në sigurimin e financimit të ekonomive tona. Përfitoj nga rasti për të këmbëngulur në një pikë: ne nuk duhet të varemi nga ekstraterritorialiteti i dollarit.

Gazeta “Les Echos”:  A është Joe Biden një Donald Trump më i sjellshëm?

Biden eshte i atashuar ndaj demokracise,  parimeve themelore, logjikës ndërkombëtare, dhe ai e njeh dhe e do Europën, e gjithë kjo është thelbësore. Nga ana tjetër, ai është pjesë e një logjike qe dominon gjithe klasen politike  amerikane, e cila përcakton interesin amerikan si prioritet numer nje dhe Kinën si prioritet numer dy . Gjithshka tjeter ka me pas rëndësi per amerikanet . A është gje e keqe ? Jo, por ne duhet ta mbajme kete parasyh .

Gazeta “Les Echos”:  A nuk është Kina fuqia fuqia qe po na ze vendin  kudo që Europa po tërhiqet, në Afrikë, në Lindjen e Mesme…

Makron : Nuk e besoj. Ka rreth njëzet vjet që jemi ne nje dinamike ku vetem po terhiqemi. Vetem  tre vjet më parë vendosa të rrisim asistencën tonë për vendet ne zhvillim, por kjo erdhi pas pesëmbëdhjetë vjetësh terheqjeje . Kur Europa tërhiqet, nuk duhet të habitemi që të tjerët të na zene vendin . Kur Shtetet e Bashkuara i kthejne syte me shume drejt vendit te tyre ose zones se Paqesorit siç po e bejne që nga vitet 2010 dhe kur ne te jejten kohe Europa peson një krize financiare, Kina, natyrisht,  perfiton per te avancuar guret e saj te lojes . Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të rrime ne kontakt me Kinen që ajo të mbetet brenda një kuadri të përbashkët, që ajo të marrë pjesë në reformën e Bankës Botërore, që ajo të angazhohet me ne siç synon të bëjë në samitin e ardhshëm të Parisit, në qershor, për financimin e ekonomive në zhvillim.